Welke rampen kunnen ten minste 10 procent van de wereldbevolking uitroeien? Die macabere vraag stellen medewerkers van de Global Challenges Foundation zich.
Ieder jaar brengt de stichting een rapport uit met ‘wereldramprisico’s’. Het bevat bijdragen van onder anderen kernwetenschappers, epidemiologen en ontwapeningsexperts.
Net als het VN-klimaatrapport dat onlangs werd gepubliceerd, is dit rapport alarmerend van toon: de komende 50 jaar zullen de overlevingskansen van de mensheid in de komende 10.000 jaar bepalen. (Wat overigens niet betekent dat die enorme vulkaanuitbarsting niet pas over 51 jaar kan plaatsvinden).
“Waarom moet je je nu zorgen maken? Omdat er veel op het spel staat, er te weinig wordt gedaan en omdat je zorgen maken misschien geen zin meer heeft als we nog langer wachten”, schrijven de samenstellers. Ze benadrukken dat rampen tegenwoordig met elkaar samenhangen.
Dus daar gaan we:
1. Een kernoorlog veroorzaakt een 'nucleaire hongerwinter'
Kernwapens kunnen duizenden mensen doden, maar de langetermijngevolgen van een inslag zijn nog veel groter. Experts in het rapport schrijven dat nucleaire explosies een 'nucleaire hongerwinter' kunnen veroorzaken.
Enorme hoeveelheden stof en sulfaten blokkeren het zonlicht en brengen de temperatuur van de aarde jarenlang naar beneden. Een berekening gaat uit van 150 miljard kilo rook bij het gebruik van 4.000 kernwapens, waarna de temperatuur van de aarde vier tot vijf jaar met 8 graden kan dalen.
Daardoor wordt het verbouwen van voedsel erg moeilijk, met een grote hongersnood tot gevolg. De VS en Rusland, de landen met de grootste nucleaire arsenalen, hebben ieder ongeveer 7.000 kernkoppen.
2. Biologische en chemische wapens worden goedkoper
Kernwapens produceren is moeilijk en duur. Maar ziekteverwekkers tot wapens maken wordt steeds makkelijker en goedkoper. Biologische wapens kunnen tot een wereldramp leiden als ziektekiemen uitgroeien tot een pandemie. Giftige materialen zijn minder dodelijker, maar kunnen evengoed een groot gebied infecteren als ze via het drinkwater worden verspreid.
Het rapport waarschuwt dat de wereldwijde consensus om landen van het gebruik van chemische wapens af te houden, aan het verslappen is. Kijk maar naar Syrië.
3. Klimaatverandering zet hele landen onder water
Leena Srivasta, rector van de TERI Universiteit in India, acht de kans groot dat de gemiddelde wereldtemperatuur met meer dan 2 graden stijgt, ondanks het klimaatakkoord van Parijs. Bij een toename van meer dan 3 graden verdwijnen Florida en Bangladesh onder water, en zullen kustgebieden als Shanghai en Mumbai overstromen, met grote vluchtelingenstromen tot gevolg.
4. Het ecosysteem van de wereld stort ineen
Volgens het rapport zijn de ecosystemen van de wereld ernstig in gevaar. Klimaatverandering, veranderingen in bodemgebruik, biogeochemische cycli en biosfeer-integriteit zijn vier gebieden waar de mens grenzen heeft overschreden. Die brengen de stabiliteit van het ecosysteem ernstig in gevaar.
5. Bacteriën worden resistent
Tegen 2050 zouden per jaar 10 miljoen mensen kunnen sterven aan bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica. Twee pestepidemieën hebben in het verleden ongeveer 15 procent van de toenmalige wereldbevolking uitgeroeid. Er zijn grote zorgen dat een nieuwe ziekte dit scenario kan herhalen. Verstedelijking maakt het moeilijker om infectieziektes onder controle te houden.
Dat wordt nog moeilijker omdat sommige bacteriën resistent zijn geworden tegen normale antibiotica, daardoor vallen nu al jaarlijks 700.000 doden. Dat kunnen er 10 miljoen worden tegen 2050, als wetenschappers niet met een oplossing komen.
6. Een asteroïde-inslag veroorzaakt honger en miljoenen doden
Het rapport stelt dat iedere 120.000 jaar een asteroïde kan inslaan op aarde die groot genoeg is om een wereldramp te veroorzaken. Iedere asteroïde hoeft maar 900 meter breed te zijn om een wereldwijde temperatuurdaling te veroorzaken, aangezien bij inslag een enorme hoeveelheid deeltjes in de atmosfeer vrijkomt en de zon wordt verduisterd.
Dat zou dan weer misoogsten en hongersnood veroorzaken, met miljoenen doden tot gevolg.
7. Een supervulkaanuitbarsting is moeilijk te voorspellen
Het vermoeden bestaat dat een uitbarsting van de Toba-supervulkaan op Sumatra 74.000 jaar geleden bijna tot het uitsterven van de mens heeft geleid. Die uitbarsting was maar liefst 100 keer zwaarder dan de zwaarste uitbarsting in de recente geschiedenis, die van de Tambora-vulkaan in 1815, eveneens in Indonesië.
Superuitbarstingen zouden volgens rekenmodellen elke 17.000 jaar kunnen plaatsvinden, hoewel de laatste 26.500 jaar geleden was. Ze zijn moeilijk te voorspellen, al hebben wetenschappers wel een aantal mogelijke locaties in beeld, zoals Yellowstone Park in de VS. Ook hier is het scenario: deeltjes in de atmosfeer, minder zonlicht, misoogsten, hongerdoden.
Onderzoekers vermoeden dat de Toba-uitbarsting generaties later nog effect had op de wereldbevolking.
8. Intelligente machines kunnen de mensheid vernietigen
Intelligente machines kunnen ook een risico vormen voor de mensheid - een groot deel van de sciencefiction-boeken staat er bol van. Veel wetenschappers zijn het erover eens dat kunstmatige intelligentie op het niveau van het menselijk brein in de komende decennia mogelijk is. Computers die slimmer zijn dan mensen, lijken een logische volgende stap.
Kunstmatige intelligentie kan geprogrammeerd worden om oorlogen te voeren of moorden te plegen, zo schrijft het rapport. Zelfs als het uiteindelijke doel voor de robots positief is, kan het bloedige gevolgen hebben.
"Als een superintelligent systeem een ambitieus sociaal project als taak krijgt, kan het elders enorme schade aanrichten als onbedoelde bijwerking", aldus het rapport. "Menselijke pogingen om het te stoppen zou het systeem dan kunnen zien als een dreiging die het moet aanpakken."